Home / Ontwerp & Resultaat / Gezondere omgeving
Een gezond en duurzaam verblijfsklimaat. © Aron Nijs

Gezondere omgeving

Met het totaalplan de Groene Loper is de leefbaarheid in Maastricht-Oost enorm verbeterd. Dat kan ook niet anders, nu zo’n dikke 80% van het verkeer tussen Geusselt en Europaplein ondergronds rijdt. Bovengronds is er volop ruimte voor een gezond en duurzaam woon-, werk- en verblijfsklimaat. De verkeersveiligheid is sterk verbeterd. De geluidsoverlast fors verminderd. En ook de luchtkwaliteit is er flink op vooruit gegaan. Vooral dit laatste kreeg bij de voorbereiding en uitvoering van de tunnelaanleg veel aandacht.

Aandacht voor lucht, geluid en energie

Al sinds de planvoorbereiding voor A2 Maastricht zijn lucht, geluid en energie vaste thema’s waaraan veel aandacht werd besteed. In 2006 zijn hiervoor eisen en wensen vastgesteld in het Ambitiedocument. Op basis daarvan is de Groene Loper van Avenue2 als beste plan voor stad en snelweg gekozen. Eind 2009/2010 was er opnieuw discussie over de aanpak van de luchtkwaliteit bij de tunnelmonden. Maatschappelijke groepen, zoals de Maastrichtse actiegroep Kloar Loch, vroegen bij de gemeenteraad van Maastricht aandacht voor filtering bij de tunneluitgangen. Voor het debat destijds werd een informatieset gemaakt.

Oplossing voor luchtkwaliteit

De tweelaagse tunnel moest onder meer een oplossing bieden voor de slechte luchtkwaliteit in Maastricht-Oost. De eerste berekeningen wezen op een daling van de hoogste concentraties fijnstof (PM10) en stikstofdioxide (NO2) met 70% tot 80%. Daarmee zouden de concentraties ruim onder de wettelijke grenswaarden blijven. Zowel bij de tunnelmonden als op andere plekken in Maastricht en Meerssen. Dit heeft een positief effect op de gezondheid.
De berekeningen waarin de daling werd voorspeld, zijn uitgevoerd als onderdeel van het Milieueffectrapport (MER) bij de Tracéprocedure. Dat gebeurde en gebeurt voor de jaren 2010, 2017 en 2026. De eerste ‘terugblikmonitoring’, na ingebruikname van de tunnel, vond plaats eind 2018, met daarin meetgegevens van de luchtkwaliteit over 2017

Berekeningen uit MER

In het MER zijn voor vier locaties de concentraties stikstofdioxide en fijnstof berekend. De berekeningen voor de jaren 2010, 2017 en 2026 staan in deze grafieken. De wettelijke grenswaarden zijn met een rode pijl aangegeven, de adviesnormen van de Wereldgezondheidsorganisatie met een groene pijl. De concentraties luchtverontreinigende stoffen blijven overal ruim onder de wettelijke grenswaarden. Op meerdere plekken wordt verwacht dat concentraties ook uitkomen binnen de strengere uitstootnormen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). 

Grafieken Nazareth.jpg

Wettelijke normen 

In Nederland mogen de concentraties voor stikstofdioxide, fijn stof en ultrafijn stof niet boven bepaalde wettelijke vastgelegde grenswaarden komen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft verder in 2005 advieswaarden geformuleerd. Dit zijn concentraties die worden nagestreefd voor een gezonde leefomgeving op locaties waar mensen wonen en verblijven.

Energieneutrale maatregelen 

Het ontwerp van het totale verkeerssysteem voor A2 Maastricht is zo gekozen dat de concentratie van luchtverontreinigende stoffen zoveel mogelijk is verlaagd. De maatregelen zijn bovendien energieneutraal; er is geen energie voor nodig. Het gaat om:

 

  • de lengte van de tunnel (2,3 kilometer): hierdoor liggen de tunnelmonden in een meer open gebied en niet tussen de bebouwing. Ook de afstand tussen de rijbanen en bebouwing is groter geworden;
  • het verdwijnen van stoplichten: geen optrekkend en afremmend verkeer, geen files meer;
  • de verdiepte ligging van wegen van en naar de tunnel: vervuilde stoffen worden zo met het verkeer meegezogen en minder verspreid naar omliggende woningen;
  • door de verspringende tunnelmonden worden de concentraties van stoffen verspreid;
  • de Nieuwe Limmelderweg (de verbinding tussen de A2/A79  bij Kruisdonk en bedrijventerrein Beatrixhaven): hierdoor hoeft vrachtverkeer niet meer door de wijken en is er minder sluipverkeer.

 

Karla Peijs.jpg

"Voorop stond dat het zo niet langer kon. Niet eens voor de mensen die één keer per jaar op weg naar het zuiden in de file stonden, maar wel voor de omwonenden die meer uitlaatgassen slikten dan wie ook in Nederland."

Lees het interview met Karla Peijs en Gerd Leers.

Tunnelmond Europaplein AronnijsFotogr-1mei21.jpg
De tunnelmond aan de zuidkant van de Groene Loper © Aron Nijs

Optelsom van verschillende factoren

Door de energieneutrale maatregelen in het wegontwerp voor A2 Maastricht werd een energieverbruikend filtersysteem in de tunnel (waarvoor actiegroep Kloar Loach lange tijd pleitte) niet nodig geacht. Bovendien waren de technieken niet bewezen. Wel is het uiteindelijke effect van de tunnel op de luchtkwaliteit een samenspel van verschillende positieve en negatieve factoren. De optelsom daarvan zou – zo was de verwachting – een opmerkelijk betere luchtkwaliteit moeten opleveren voor Maastricht-Oost.

Positief
  • Minder concentraties van luchtverontreinigende stoffen bij de woningen door een optimale positionering van wegen van en naar de tunnelmonden.
  • Lagere uitstoot door het verdwijnen van verkeerslichten en files (betere verkeersdoorstroming).
  • Minder uitstoot op de Viaductweg en de Willem-Alexanderweg door de aanleg van de Nieuwe Limmelderweg.
  • Minder uitstoot in de wijken door vermindering van sluipverkeer.
  • Lokale afname van de uitstoot bovenop de tunnel.
Negatief
  • Meer uitstoot door de verkeersaantrekkende werking van de tunnel.
  • Meer uitstoot op de wegdelen waar voorheen 50 of 70 km/u werd gereden en sinds de komst van de tweelaagse tunnel 80 of 100 km/u is toegestaan.
  • Een geconcentreerde uitstoot op het asfalt bij de tunnelmonden, met daardoor ter plekke – op het wegdek zelf – een lokale toename van luchtverontreinigende stoffen. Op deze plekken verblijven echter geen mensen. Automobilisten rijden voorbij. En de concentraties aan stoffen zullen bij de verspreiding door de wind sterk worden verdund. 
Mirjam Clermonts-Aretz, Theo Bovens en Annemarie Penn-te Strake.jpg

“Ook in Meerssen is de leefbaarheid verbeterd, nu de A2 en A79 zijn verknoopt en er een nieuwe afslag is naar bedrijventerrein Beatrixhaven”

Lees het interview met o.a. Mirjam Clermonts-Aretz, burgemeester gemeente Meerssen.

Resultaat: betere lucht, minder geluid

Verkeer is van beperkte invloed

Zijn de verwachtingen met betrekking tot de luchtkwaliteit (en geluidshinder) uitgekomen? Brengt de Koning Willem-Alexandertunnel inderdaad de bedoelde verbeteringen op dit gebied? Alvorens die vraag te beantwoorden eerst een relativering. Er zijn veel factoren die samen de luchtkwaliteit bepalen: het buitenland, de rest van Nederland, het weer. Verkeer is slechts één parameter. Kijken we naar de gemiddelde samenstelling van de lucht in Zuid-Nederland (2013), dan zien we dat stikstofdioxide voor 23,8% wordt veroorzaakt door wegverkeer. Voor fijn stof en ultrafijn stof is dat slechts 4,6% en 5,6%. De concentraties luchtverontreinigende stoffen worden dus maar beperkt beïnvloed door verkeer en infrastructuur. Dat gezegd hebbende, heeft de tunnel in A2 Maastricht toch een significante invloed op de luchtkwaliteit. Dat blijkt uit cijfers en kaarten van de Atlas Leefomgeving van voor en na de ingebruikname van de tunnel. 

Cirkeldiagrammen.jpg

Stikstofdioxide

Volgens de atlas bedroegen de concentraties aan stikstofdioxide in 2015 (vóór ingebruikname van de tunnel) 25-39 µg/m3. Op sommige locaties kwamen ze zelfs boven de wettelijke grenswaarde van 40 µg/m3. In 2017 (na ingebruikname van de tunnel) was de situatie aanzienlijk verbeterd. De jaargemiddelde stikstofdioxideconcentratie bleef beneden de 25 µg/m3. Deze verbetering gold rond de voormalige A2, maar ook in een groter gebied. Alleen bij de monden en aan het begin van de tunnel aan de noordzijde was de concentratie iets hoger en iets toegenomen ten opzichte van 2015. Dit had waarschijnlijk te maken met de hogere toegestane snelheden. 

Fijn stof 

Ook de fijnstofconcentratie (PM 2,5, deeltjes kleiner dan 2,5 micrometer) is na ingebruikname van de tunnel iets gedaald. In 2015 lag de jaargemiddelde concentratie aan fijn stof bij de A2 op 13-14 µg/m3. Bij de Koning Willem-Alexandertunnel daalde de jaargemiddelde concentratie in 2017 naar 11-12 µg/m3. Ook voor het grotere gebied rond de tunnel daalde de fijnstofconcentratie van 12-13 µg/m3 in 2015 naar 11-12 µg/m3 in 2017. 

 

De jaargemiddelden voor zowel stikstofdioxide als fijnstof (PM 2,5) liggen daarmee ruim beneden de wettelijke grenswaarden. Ze liggen wel boven de advieswaarden van de WHO. 

Vinger aan de pols

Meten is weten. De luchtkwaliteit wordt het hele jaar door in de gaten gehouden. In het Platform Luchtkwaliteit werken gemeente Maastricht en Provincie Limburg samen met vertegenwoordigers van ondernemersverenigingen, burgerpartijen, milieugroepen, de taxibranche, Q-park, GGD Zuid-Limburg en Arriva. Het platform buigt zich onder meer over de gegevens van de meetstations vlakbij de noordelijke tunnelmonden en halverwege het tunneltracé. Over een derde meetstation bij de zuidelijke tunnelmonden zijn gemeente en provincie nog in gesprek. Verder hangen op meer dan 60 locaties in Maastricht, ook bij de tunnel, buisjes die een indicatie geven van de luchtkwaliteit. Landelijk wordt de luchtkwaliteit bewaakt via het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL), een programma van het Ministerie van Infructuuur en Waterstaat.

 

Alle ontwikkelingen zijn online te volgen via de websites:

Geluid

Ook de geluidsoverlast rond de A2 is fors verminderd. Ook hiervoor bevat de Atlas Leefomgeving cijfers, waarbij de situatie in 2016 wordt vergeleken met die in 2017. De cijfers laten zien dat de hoeveelheid geluid, afhankelijk van de precieze plek, met 5 tot 20 decibel is verminderd. Er zijn wel enkele plekken waar de geluidsbelasting is gestegen. Oorzaak kan zijn dat hier een weg is verlegd of er een nieuwe weg is bijgekomen. Een andere oorzaak kan zijn dat de hoeveelheid verkeer is veranderd. Alles bij elkaar echter is de geluidsoverlast voor de bewoners van de omliggende wijken van de voormalige A2 flink afgenomen.

Aantrek verblijfskl 200729-_DSC1165-.jpg
Een gezond verblijfsklimaat aan de Groene Loper. © Aron Nijs

Naar een Gezonde Groene Loper

Met de komst van de tunnel is de omgeving dus aanzienlijk gezonder geworden: de luchtkwaliteit is verbeterd en de geluidsoverlast verminderd. Daarnaast nam door het verdwijnen van de snelweg ook de verkeersveiligheid toe. Allemaal factoren die bijdragen aan de gezondheid van bewoners, omwonenden en bezoekers van het gebied.

Jos Geurts.jpg

“In het actieprogramma Mijn Gezonde Groene Loper draait het om vier V’s: Voorzieningen, Verbindingen, Verblijfsruimte en Veerkracht.”

Lees het interview met Jos Geurts, manager Gebiedsontwikkeling A2 Maastricht.

Positieve gezondheid

Projectbureau A2 Maastricht heeft dit positieve effect op de gezondheid willen bestendigen en uitbouwen tijdens de gebiedsontwikkeling na de tunnelaanleg. Daarvoor zette het projectbureau het actieprogramma Mijn Gezonde Groene Loper op. Het concept van ‘positieve gezondheid’ speelt hierin een grote rol. In dit concept is gezondheid méér dan alleen de afwezigheid van ziekte of factoren die de gezondheid bedreigen, zoals in de gebouwde omgeving een slechte luchtkwaliteit of te veel geluidhinder. In zo’n smalle benadering zou het gezondheidsbeleid aan de Groene Loper zich kunnen beperken tot het bewaken van (wettelijke) normen voor bijvoorbeeld lucht en geluid. In de bredere benadering van ‘positieve gezondheid’ wordt ook bekeken hoe de inrichting van de gebouwde omgeving kan bevorderen dat de gebruikers ervan zich gezonder gaan voelen en/of gedragen, waardoor ziekte wordt voorkomen. Hoe stimuleer je bijvoorbeeld dat de gebruikers van de Groene Loper en de buurten daaromheen meer gaan bewegen, zich veiliger voelen of het gevoel hebben onderdeel te zijn van een gemeenschap?

Inzet wetenschap

Vanuit deze bredere benadering van positieve gezondheid werkt Projectbureau A2 Maastricht sinds het begin van de gebiedsontwikkeling in 2016 samen met de Faculty Health, Medicine & Life Sciences van de Universiteit Maastricht. Dit heeft geresulteerd in een aantal onderzoeken, die samen meer inzicht bieden in de invloed van de gebouwde omgeving op de gezondheid. De uitkomsten hiervan spelen een rol bij de uitwerking van de gebiedsontwikkeling en van ruimtelijke initiatieven in de directe omgeving. Meer hierover leest u hier

Aantrekkelijk verblijfsklimaat

Een belangrijke rol in het bevorderen van de gezondheid aan en op de Groene Loper speelt ook het tot stand brengen van een zo aantrekkelijk mogelijk gebied om in te verblijven. Hiervoor zijn in de gebiedsontwikkeling tal van initiatieven genomen. Daarover leest u meer hier

Top