Natuur tijdens tunnelbouw

Wie A2 Maastricht hoort, denkt misschien niet meteen aan flora en fauna. Toch was en is het beschermen, behouden én versterken van natuur een belangrijk onderdeel binnen het project. Al tijdens de bouw van de tunnel werd aandacht besteed aan planten en dieren.

Natuur in Buitengoed Geul & Maas. © Reen van Beek

Impact op natuur beperken

In het ontwerp voor A2 Maastricht is rekening gehouden met het leefgebied van verschillende (beschermde) diersoorten en planten. De Koning Willem-Alexandertunnel en de aansluitende wegen zijn zoveel mogelijk aangelegd op het oude tracé van de A2. Voor de verknoping van de A2 en A79 bij Kruisdonk werd gekozen voor een compact knooppunt, met zo min mogelijk gevolgen voor de natuur in Buitengoed Geul & Maas (voorheen Landgoederenzone) tussen Meerssen en Maastricht.

Instandhouding oude bomen

Vooraf aan de planfase is een inventarisatie gemaakt van de bestaande bomen. De planontwikkeling is dusdanig aangepast dat de gezonde bomen konden blijven staan. Voor de bomen die gekapt moesten worden – omdat ze bijvoorbeeld ziek waren – zijn nieuwe geplant.

Ruimte voor dieren en planten

Voor het totale project is zo’n 16 hectare natuur op de schop gegaan. Graslanden, stukken moeras, bossen en struwelen zijn verdwenen. Daar is maar liefst 26 hectare nieuwe natuur voor terug gekomen, onder andere bij het Millenniumbos op de Cannerberg, in Buitengoed Geul & Maas en rondom de nieuwe wegen bij knooppunt Kruisdonk. Door de aanleg van ecoduikers, dassentunnels en amfibietunnels onder wegen zijn leefgebieden aan elkaar geknoopt. Ook zijn salamanderpoelen en 'hop-overs’ voor vleermuizen gemaakt. Ten noorden van Geusselt is gezorgd voor nieuwe waterbergingsgebieden zoals graslaagtes en plasdrasgebieden die bij wateroverlast kunnen onderlopen.

Uitbreiding Millenniumbos

Als onderdeel van de natuurcompensatie voor A2 Maastricht werd eind 2013 begonnen met de aanplant van zeven hectare eiken-haagbeukenbos en twee hectare bloemrijk grasland op de Cannerberg in Maastricht, aan de zuidzijde van het bestaande Millenniumbos. Eind 2013 plantten bijna 100 kinderen van drie basisscholen uit de buurt samen met de gemeente Maastricht, Stichting het Limburgs Landschap en Avenue2 de eerste bomen. Zo’n 3.600 haagplanten en 31.300 jonge bomen kregen een plekje. Vooral soorten uit de regio, zoals de hazelaar, sleedoorn, mispel, kweepeer, vogelkers, meidoorn, tamme kastanje, wilde appel, wilde peer en zomer- en wintereik. Later werd het nieuwe bos aangevuld met 34 zwerfkeien uit de tunnelbouwkuip. Ook legde Avenue2 een wandelpad aan dat leidt naar twee luchtkokers van een voormalig NAVO-hoofdkwartier.

De zwerfkeien waarmee het bos werd aangevuld zijn tussen de 380 en 550 miljoen jaar oud. Ze wegen soms wel meer dan 2.000 kilo per stuk. De Oermaas sleepte de keien tijdens de IJstijd mee vanuit de Franse en Belgische Ardennen. De meeste keien bestaan uit kwartsiet. In het Millenniumbos markeren ze de samenkomst van verschillende wandelpaden van het oude en nieuwe deel. Omdat de keien een bron van geologische geschiedenis zijn, schonk Avenue2 ook zwerfkeien aan het CNME.

Boomplantactie in het Millenniumbos. © Aron Nijs

Millenniumbos 2014 - PeterWijnands (2) (1).jpg

Het Millenniumbos vanuit de lucht gezien (2014). © Peter Wijnands

Buitengoed Geul & Maas

In het buitengebied ten noorden van Maastricht vormde Avenue2 in 2011 een weiland om tot een bloemrijk grasland dat veel meer geschikt is voor dieren. Later werd ook langs de huidige oprit vanaf de Nieuwe Limmelderweg naar Maastricht bloemrijk grasland ingezaaid. Vlakbij is in een populierenbos stapsgewijs ruimte gemaakt voor eiken en beuken met natuurlijke onderbeplanting. Zo’n eiken-haagbeukenbos is typisch voor Zuid-Limburg en heeft een hoge ecologische waarde. Het bestaat uit verschillende soorten, zoals de zomer- en wintereik, haagbeuk, beuk, es, esdoorn en zoete kers. Als aanvulling op de bestaande hoogstamfruitboomgaard zijn nog zo’n dertig fruitbomen aangeplant.

Overzicht nieuwe bomen bij knooppunt Kruisdonk (september 2014).

Kruisdonk

Tussen de wegen bij knooppunt Kruisdonk is zo’n 6,5 hectare nieuwe natuur te vinden. Net zoals op de Cannerberg vooral eiken-haagbeukenbos. De jonge boompjes werden begin 2015 aangeplant.

Nieuwe Limmelderweg

Op de taluds van de Nieuwe Limmelderweg – de verbindingsweg tussen de A2/A79 en bedrijventerrein Beatrixhaven – zijn houtwallen aangebracht van haagplanten en lage struiken. Dieren kunnen zich hierlangs verplaatsen, beschutting zoeken of zich nestelen. Rasters zorgen ervoor dat dieren niet de weg op lopen en leiden de beestjes naar de verschillende onderdoorgangen. De dichte strook aan de onderkant houdt amfibieën en reptielen tegen.

Rasters langs de Nieuwe Limmelderweg. © Reen van Beek

Bomen

Op de Groene Loper staan ongeveer 1.800 bomen. Meer dan de helft van de bomen bestaat uit winterlindes, de Tilia cordata ‘Greenspire’. Maar ook tulpenbomen, winter- en zomereiken, en sierkersen hebben er een plek gekregen. De allereerste bomen werden in 2015 geplant, als een proef bovenop het tunneldak. In 2016 volgden de eerste échte bomen voor het landelijke deel van de Groene Loper tussen Severenstraat en Meerssenerweg. 2017 was het jaar van de grootschalige aanplant van de Groene Loper binnen de stad tussen Europaplein en Geusselt. Een nieuwe toevoeging waren de groene 'reuzenpilaren' bij de rotonde Scharnerweg en de kruising Voltastraat - Professor Cobbenhagenstraat. Ze zijn een verrijking voor mensen én vogels en geven de Groene Loper extra cachet. Begin 2018 was de aanplant afgerond.

Uitzicht op de A2 vanaf de Groene Loper. © Fred Berghmans
De Groene Loper met reuzepilaren ter hoogte van de Gemeenteflat. © Fred Berghmans
De reuzepilaren die onderdeel uitmaken van de Groene Loper. © Fred Berghmans
De Groene Loper vormt een mooie omgeving om te recreëren. © Fred Berghmans
De Groene Loper ter hoogte van rotonde Scharnerweg. © Fred Berghmans
Ook fietskoeriers maken gebruik van de Groene Loper. © Fred Berghmans
De N2 heeft plaats gemaakt voor de Groene Loper. © Fred Berghmans

Vleermuizen, gierzwaluwen en huismussen

In het gebied rondom de Groene Loper komt van oudsher de gewone dwergvleermuis voor. Deze soort verbleef vroeger veelal in de gesloopte gebouwen. Daarom is vooraf en tijdens de sloop zorgvuldig omgegaan met de vleermuizen door te zorgen voor voldoende zogenaamde tijdelijke faunavoorzieningen. Er is ook rekening gehouden met gevoelige periodes zoals paar- en broedperiodes van de dwergvleermuis, maar ook van de gierzwaluw en de huismus.

In het nieuwe vastgoed zijn eveneens vleermuis- en vogelverblijven te vinden. Dit zijn ingemetselde kasten voor een duurzaam verblijf. Langs de A2, de A79 bij Kruisdonk en bij de Nieuwe Limmelderweg staan bomenrijen als ‘hop-overs’, omdat vleermuizen rechte lijnen in het landschap gebruiken als vliegroute. De hop-overs zorgen ervoor dat de beestjes op veilige hoogte de weg oversteken.

Beschermde vogels

In het gedeelte van Buitengoed Geul & Maas dat ruimte moest maken voor A2 Maastricht leven veel bijzondere en beschermde dieren. Zoals de sperwer en de buizerd, van wie de nesten het hele jaar door worden beschermd. Daar waar nesten werden weggehaald, zijn in 2011 kunstnesten op een andere plek aangelegd om de vogels een nieuw (t)huis te geven.

Ecoducten Bunderbosch en Kalverbosch

Aan weerszijden van de A2 in Meerssen leven verschillende diersoorten. De snelweg vormde jarenlang een barrière in hun leefgebied. Dankzij twee nieuwe ecoducten bij Kruisberg – waarvan de bouw in 2011 werd afgerond – kunnen dieren vanuit het Geuldal veilig oversteken naar het Maasdal en omgekeerd. De ecoducten zijn onderdeel van de ecologische verbindingsas tussen de Belgische Hoge Kempen, de Duitse Eifel en de Belgische Ardennen.