Home / Bouw & Techniek / Voorbereidende werkzaamheden
© Reen van Beek

Voorbereidende werkzaamheden

Voordat de daadwerkelijke bouw van de tunnel kon starten, moest Avenue2 eerst ruimte maken. De jaren 2010 en 2011 stonden in het teken van voorbereidende werkzaamheden. Denk aan het verleggen van kabels, leidingen en riolering, bodem- en archeologieonderzoek, kappen van bomen en sloop van de eerste flats. Het aanzicht van Maastricht-Oost veranderde in rap tempo. En ook weggebruikers kregen te maken met veranderingen. De navigatiesystemen konden zes jaar lang uit blijven.

Grondboringen - Bjorn Vink.jpg
Grondboringen om de kwaliteit van de bodem te bepalen. © Bjorn Vink

Bodemonderzoek

De kwaliteit van grond en grondwater zijn van invloed op bouwwerkzaamheden. Daarom brachten opdrachtgever Projectbureau A2 Maastricht en bouwer Avenue2 vooraf de bodem van het hele uitvoeringsgebied in kaart. Dat gebeurde via archiefonderzoek en allerlei grondonderzoeken. Via boringen werd bijvoorbeeld de draagkracht en waterdoorlatendheid van de bodem gemeten. En via proefsleuven werd de exacte locatie van kabels, leidingen en riolering bepaald. Ook is milieuonderzoek gedaan naar verontreinigde grond. Voor het hele uitvoeringsgebied werd een bodemkwaliteitskaart gemaakt. Die gaf inzicht in de gemiddelde bodemkwaliteit per gebied en werd gebruikt om de mogelijkheden voor hergebruik van grond te bepalen.

 

Tijdens de uitvoering en vooral tijdens het graafwerk voor de dubbellaagse tunnel kwam heel wat grond vrij. Team Milieu van Avenue2 controleerde de kwaliteit van de vrijgekomen grond en voorzag de grond van een certificaat. Samen met toezichthouder gemeente Maastricht werd vervolgens de bestemming bepaald. Zo is grond hergebruikt bij de aanleg van wegen bij Kruisdonk, Europaplein en Geusselt.  Andere grondsoorten, zoals mergel en toutvenant, werden doorverkocht. Bij vervuilde grond werd vastgesteld wat de aard van de vervuiling was, alvorens tot sanering over te gaan. 

Bodemverontreiniging

Op enkele plekken in het uitvoeringsgebied van A2 Maastricht was sprake van verontreinigde grond. Niet ernstiger dan voor een grote industriestad te verwachten.

Soorten verontreiniging

Bij de Heerderweg zat een historische grondwaterverontreiniging door achtergebleven oplosmiddelen van een vroegere stomerij. Bij de Voltastraat en Burgemeester Bauduinstraat zat een zinkverontreiniging en op een aantal locaties werd asbest aangetroffen. 

Bepalen van maatregelen

Bij een bodemverontreiniging bepaalde de afdeling Veiligheid, Gezondheid en Milieu van Avenue2 samen met team Veiligheid en Leefbaarheid van de gemeente Maastricht welke maatregelen werden ingezet. Die maatregelen waren heel verschillend. Denk aan speciale beschermende kleding voor medewerkers en het aanpassen van de werkwijze. Zo bevonden de damwandplanken voor de tunnelbouwkuip bij de Heerderweg zich op een diepte waar ook verontreinigd grondwater aanwezig was. Na het uittrillen van de planken moesten ze daarom eerst 'uitdampen'. Vervolgens werden ze in een depot schoongemaakt en voorbereid op hergebruik.

Geen gezondheidsrisico’s

De vervuilingen vormden geen gevaar voor de omgeving: de uitvoerders werkten volgens een vast protocol, om verspreiding van bodemstofdeeltjes tegen te gaan. Zo werd verontreinigde grond continue nat gehouden en deed Avenue2 bodemvochtmetingen om stof te voorkomen. Het terrein werd afgezet met hekken en de grond weggegraven. De vervuilde grond werd opgeslagen in een depot en afgevoerd naar een erkend verwerkingsbedrijf.

Blauwe grond?

Cement-bentoniet is gebruikt bij de aanleg van de tunnelbouwkuip. Het materiaal oogt 'blauw' maar is geen verontreiniging. Het is natuurlijk materiaal dat uit klei en cement bestaat. Zolang het onder in de grond zit, ziet het blauwachtig uit. Komt het 'aan de lucht' en droogt het, dan verandert het weer in grijze losse grond. Bij het grondwerk voor de afbouw van het totale verkeerssysteem in 2017 waren resten van cement-bentoniet weer te zien.  Ook bij toekomstige werkzaamheden in de ondergrond rondom het A2-uitvoeringsgebied zullen de blauwe cement-bentonietresten nog jarenlang boven komen.

PB281438-F.JPG
Cement-bentoniet is een natuurlijk materiaal, dat blauw kleurt als het net aan de lucht komt. © Reen van Beek

Archeologie

Vooronderzoeken naar archeologische resten lieten zien dat er, met name in Buitengebied Geul & Maas (destijds de Landgoederenzone) zogenaamde ‘behoudenswaardige’ archeologie in de bodem zat. Daarom werd besloten dit stukje Maastrichts verleden op te graven. Eind 2010 startten de opgravingen in dit gebied. Niet alleen heeft dat veel nieuwe informatie opgeleverd over de ontwikkeling van het Maastrichtse landschap en haar bewoners tijdens de laatste 9000 jaar. Er zijn bij de opgravingen ook bijzondere vondsten gedaan. Dat geldt ook voor de opgravingen op de Cannerberg, ten zuiden van Maastricht. 

_MG_9611.JPG
Uitvoering van het archeologisch onderzoek. © Paul Rutten

In het tunneltracé zijn geen opgravingen gedaan. Booronderzoek en het nauwkeurig bestuderen van oude kaarten en foto’s toonden aan dat de kans klein was dat hier waardevolle archeologie in de grond zat. De tunnel ligt namelijk voor het grootste deel in een oude verlaten geul van de Maas.

Verleggen van kabels, leidingen en riolering

Om ruimte te maken voor de bouwwerkzaamheden, moest Avenue2 de volledige ondergrondse infrastructuur aanpassen. Voor het project A2 Maastricht werden duizenden kabels en leidingen omgelegd en maar liefst acht kilometer riolering vervangen. Een giga klus! Tal van straten in de wijken rondom het A2-uitvoeringsgebied gingen tijdelijk op de schop, om verleggingen van onder andere gas- en waterleidingen, elektriciteitskabels en kabels voor glasvezel, telefoon, televisie en internet mogelijk te maken.

Voorbereidingen Reen van Beek (4).JPG
Rioolwerk en sloop bij de Burgemeester Bauduinstraat. © Reen van Beek

Kappen van bomen

Het verwijderen van beplanting was nodig in het hele A2-uitvoeringsgebied. Tussen kruispunt Geusselt en knooppunt Europaplein werden bomen gekapt, om ruimte te maken voor de verlegging van de N2 (zo heette de A2 binnen de bebouwde kom) naar het westen en de bouw van de tunnel. Bomenkap was ook nodig voor de ombouw van knooppunt Kruisdonk. In totaal ging het om ongeveer 600 bomen die moesten verdwijnen voor A2 Maastricht. Later is hier heel veel nieuwe natuur voor teruggekomen.  Zo zijn bij het Millenniumbos meer dan 30.000 nieuwe bomen aangeplant, als onderdeel van de natuurcompensatie voor A2 Maastricht.  Op de Groene Loper hebben circa 1.800 bomen een plek gekregen. 

Bomenkap - Robert Lambrix.jpg
Kappen van bomen langs de N2 (de A2 tussen Geusselt en Europaplein). © Robert Lambrix

Tweede leven voor A2-boomstammen

Een aantal bomen dat moest wijken voor de aanleg van de Koning Willem-Alexandertunnel heeft een mooie bestemming gekregen in Maastricht. Stamstukken zijn – met hulp van het Centrum voor Natuur- en Milieueducatie (CNME) – gebruikt voor de inrichting van schoolpleinen en natuurspeelplaatsen. Ook zijn boomstammen gebruikt bij de realisatie van praktisch educatief buitencentrum Moerveld.

Verwerving van bebouwing

Voor A2 Maastricht moest ook bestaande bebouwing verdwijnen. In totaal ging het om 432 woningen en nog ruim 100 garageboxen. Een deel daarvan was nodig voor de aanleg van de tijdelijke N2 naast de tunnelbouwkuip en de aanleg van de tunnel. Een ander deel voor de bovengrondse vastgoedontwikkeling. Om alle bewoners zo goed mogelijk te begeleiden, is de gemeente Maastricht al in 2002 begonnen met het ‘minnelijk verwerven’ van de appartementen en garages. Eerst passief, later actief.

Onteigening

Uitgangspunt bij de verwerving was steeds dat de eigenaren maximaal schadeloos zouden worden gesteld, binnen de grenzen van de Onteigeningswet. Ze ontvingen dus de marktprijs voor hun woningen plus een vergoeding voor verhuizen en herinrichten. Ook een eventuele restschuld na verkoop kwam voor vergoeding in aanmerking. In zo’n tien jaar tijd (2002-2011) werd met zo’n 95% van de eigenaren overeenstemming bereikt over de aankoop van hun appartement en/of garage. Met een enkeling bleek dit helaas niet mogelijk. Uiteindelijk zijn vier eigenaren in juli 2012 na een uitspraak van de Rechtbank Maastricht daadwerkelijk onteigend. Hun cassatieberoep daartegen is op 29 maart 2013 door de Hoge Raad verworpen. Volgens de hoogste rechtsinstantie in Nederland was de onteigeningsprocedure bij A2 Maastricht zorgvuldig doorlopen. 

Onafhankelijk onderzoek

Het gemeentebestuur van Maastricht liet in 2011 jurist Pieter Revermann van het Juridisch en Bestuurlijk Adviescentrum in Amsterdam als onafhankelijk expert onderzoek doen naar de verwerving en onteigening bij A2 Maastricht in de periode 2002 - 2011. Dit onderzoek sloot aan op persoonlijke gesprekken die projectwethouder Albert Nuss voerde met de eigenaren van 23 appartementen die toen nog niet verworven waren. Velen van hen woonden er al decennia lang met veel plezier. In hun beleving ondervonden ze daarbij geen noemenswaardige overlast van de N2. Revermann interviewde eigenaren en hun gemachtigden, en kreeg toegang tot alle dossiers van de gemeente. Hij concludeerde dat de gemeente zowel in juridisch als maatschappelijk opzicht juist had gehandeld, dat wil zeggen binnen de kaders van de wet en conform de beginselen van behoorlijk bestuur.

Sloop woningen en garages

De sloop gebeurde in fasen. De eerste fase was noodzakelijk om ruimte te maken voor de tijdelijke N2 tussen kruispunt Geusselt en knooppunt Europaplein en de bouwkuip voor de tunnel. In de periode 2011-2013 verdwenen onder andere woningen aan de Viaductweg, Doctor Schaepmanstraat en Burgemeester Bauduinstraat. En een aantal beeldbepalende flats aan de President Rooseveltlaan. Eind 2017 startte de tweede fase van de sloop: de laatst overgebleven flats aan de President Rooseveltlaan en Professor Cobbenhagenstraat moesten verdwijnen voor de bovengrondse herinrichting.

Stap voor stap slopen

Het slopen zelf gebeurde in een aantal stappen. Avenue2 begon met het ‘sloopklaar’ maken van de woningen. Zo vond eerst asbestonderzoek plaats, gevolgd door het verwijderen van asbest. Daarna werden de gebouwen beetje bij beetje met een sloopkraan afgebroken. Om verspreiding van stof tegen te gaan, zettte de sloper meerdere sproei-installaties in. Het vrijkomend puin werd met een puinbreker ter plekke in kleine stukjes gebroken en vervolgens hergebruikt in het werk, bijvoorbeeld als funderingslaag onder tijdelijke of nieuwe wegen. Voorafgaand aan de sloop, werden bij woningen in de directe omgeving van de slooppanden, zogenaamde nulopnames uitgevoerd.

Wat zijn nulopnames?

Bij woningen die op minder dan 25 meter van de slooppanden lagen, voerde Avenue2 nulopnames uit. Een nulopname onderzoekt de bouwkundige staat van panden door het gebouw van binnen en van buiten te inspecteren. De conclusies werden gebundeld in een rapport met fotomateriaal. Zo was er altijd een duidelijke inventaris van de situatie vóór de werkzaamheden, mocht er zich toch een schadegeval voordoen. Op die manier kon bewezen worden of de geleden schade al aanwezig was of juist was veroorzaakt door de werkzaamheden.

 

  • Sloopklaar maken van flats aan de Doctor Schaepmanstraat (2011). © Paul Rutten Sloopklaar maken van flats aan de Doctor Schaepmanstraat (2011). © Paul Rutten
  • Sloop van flat aan de Viaductweg (2011). © Reen van Beek Sloop van flat aan de Viaductweg (2011). © Reen van Beek
  • Sloop van woningen aan de Burgemeester Bauduinstraat (2012). © Reen van Beek Sloop van woningen aan de Burgemeester Bauduinstraat (2012). © Reen van Beek
  • Overzicht van sloopflats aan de President Rooseveltlaan vanaf 2013. Overzicht van sloopflats aan de President Rooseveltlaan vanaf 2013.
  • Sloop van blok 2,3 en een deel van 4 aan de President Rooseveltlaan-West (2013) © Reen van Beek Sloop van blok 2,3 en een deel van 4 aan de President Rooseveltlaan-West (2013) © Reen van Beek
  • Sloop van de laatste flats aan de President Rooseveltlaan (2018). © Fred Berghmans Sloop van de laatste flats aan de President Rooseveltlaan (2018). © Fred Berghmans

Verleggen Geusseltvijver

Om ruimte te maken voor de tunnelmonden bij kruispunt Geusselt, moest ook de Geusseltvijver worden aangepast. Daarom moesten de vissen tijdelijk verhuizen naar een naastgelegen vijver. Het leegvissen van de Geusseltvijver en het overplaatsen van de vissen – waaronder de beschermde bittervoorn  –  gebeurde op een zonnige winterdag eind 2011, samen met de Verenigde Vissers Maastricht. Om de totale capaciteit van de Geussetlvijver gelijk te houden, legde Avenue2 nog een nieuw stuk vijver aan in het Geusseltpark.

verplaatsen vissen Geusseltvijver - Reen van Beek.jpg
Verplaatsen van de vissen uit de Geusseltvijver. © Reen van Beek

Herinrichting van wegen

Aan de kopse kanten van het tunneltracé werden bestaande wegen aangepast om ruimte vrij te maken voor de tunnelbouwkuip. Bij knooppunt Europlein vonden medio 2011 de eerste aanpassingen plaats aan de op- en afritten van de A2, ter hoogte van de John F. Kennedysingel. Ook de Nassaulaan kreeg toen een nieuwe inrichting. Aan de noordkant van het tunneltracé werd de volledige Geusseltkruising verlegd en verdwenen twee fietstunnels (onder de A2 en Viaductweg). Niet alleen automobilisten, ook fietsers kregen te maken met gewijzigde routes.

 

Schuiven met verkeer

Wegverleggingen vonden plaats tijdens de hele uitvoeringsperiode. Door verkeer telkens een stukje op te schuiven naar een tijdelijk of definitief wegdeel, maakte Avenue2 steeds weer ruimte vrij voor nieuwe werkzaamheden. Dat gebeurde in overleg met de wegbeheerders gemeente Maastricht en Rijkswaterstaat.

Herinrichting van wegen - Reen van Beek.jpg
Verlegde N2/A2 ter hoogte van de Nassaulaan. © Reen van Beek
Top