© Reen van Beek

Inzet buitenlandse werknemers

Op zaterdag 5 oktober 2013 verscheen in Dagblad De Limburger een artikel over ‘De slaven van de A2’. Onderwerp was de inzet en beloning van Portugese en Poolse werknemers. Projectbureau A2 Maastricht vroeg een expertcommissie om de zaak te onderzoeken. De commissie concludeerde dat er geen sprake was van arbeidsuitbuiting of moderne slavernij, noch in juridische, noch in sociaal-maatschappelijke zin.

Aanleiding van het artikel

Atlanco Rimec werkt als internationaal uitzendbureau en plaatst werknemers uit verschillende landen in projecten verspreid over Europa. Avenue2 maakte gebruik van de diensten van het bedrijf om in piekperiodes voldoende bouwvakkers te krijgen voor het tunnelwerk. De Ierse werkgever van de Portugese en Poolse arbeidskrachten hield maandelijks € 968,75 in op hun salarissen. Dit voor diensten zoals gemeubileerde huisvesting, twee vliegtickets naar huis per jaar en de vervoerskosten voor woon-werkverkeer. Volgens De Limburger ging het hier om huisvesting in sloopwoningen en was er van vervoerskosten geen sprake: de bouwvakkers woonden immers vlak naast hun werk.

De feiten

Medewerkers kregen een netto basisloon van zo'n € 1.600 per maand. Dit is na aftrek van de inhoudingen, op basis van gemiddeld 48 werkuren per week over een periode van 16 weken, conform de Arbeidstijdenwet. Met de door henzelf gewenste overwerkuren kon het inkomen oplopen van zo'n € 1.800 tot € 2.000. Dit komt neer op ongeveer € 45.000 bruto per jaar (na aftrek van de inhoudingen). Dit is ongeveer 1,5 keer een Nederlands modaal inkomen.

Huisvesting

De bouwvakkers woonden in huizen die na het project mogelijk gesloopt zouden worden. In overleg met de woningcorporaties en de buurt bleven de huizen staan om de straat erachter te beschermen tegen geluids- en stofoverlast. De werknemers waren overdag toch op hun werk, zo werd geredeneerd. De huizen werden opgeknapt en ingericht voor de buitenlandse werknemers. Hun komst werd vooraf via een bewonersbrief in de buurt aangekondigd. De buitenlandse werknemers woonden met z’n drieën of vieren in een huis, waarin aan de overkant van de straat of iets verderop in Wittevrouwenveld vaak meer mensen woonden. Over de kritiek dat ze hiervoor via de inhouding op hun loon wel een fors bedrag moesten betalen, stelde Atlanco Rimec dat het de werknemers vrij stond om voor hun huisvesting een andere oplossing te zoeken; zij waren niet verplicht om van het (standaard) dienstenpakket gebruik te maken.

Onderzoek expertcommissie

Als reactie op de door de berichtgeving ontstane onrust in Maastricht en daarbuiten vroeg opdrachtgever Projectbureau A2 Maastricht een expertcommissie om de feiten te verzamelen en op basis daarvan te komen tot een analyse, bevindingen en aanbevelingen. Dit met het oog op de in Nederland toepasselijke wet- en regelgeving ten aanzien van de inzet van Europese niet-Nederlandse werknemers in de lijn tussen Avenue2 en Atlanco Rimec voor A2 Maastricht. Daarbij zijn ook de sociaal-maatschappelijke dimensies in kaart gebracht en de toezichtmechanismen zoals deze destijds in Nederland bestonden bij onder andere de Inspectie van het ministerie van Sociale Zaken.

November - bevindingen expertcommissie - Bert Janssen KL.jpg
De expertcommissie presenteert haar bevindingen. © Bert Janssen

Conclusie

De expertcommissie presenteerde eind november 2013 haar bevindingen. De conclusie was dat er geen sprake was van arbeidsuitbuiting of moderne slavernij, noch in juridische, noch in sociaal-maatschappelijke zin. Dat bleek na een zorgvuldige analyse van de beloning, werktijden en huisvesting van de Portugese werknemers van Atlanco Rimec. "Er is geen arbeidsdwang onder slechte werkomstandigheden, de werknemers ontvangen een brutoloon conform CAO Bouw, overuren worden conform de CAO Bouw vergoed met percentages van 25% en 50%  en medewerkers zijn ordentelijk gehuisvest," aldus het verslag.

 

Er was wel reden om zaken te corrigeren, met name de arbeidstijden in relatie tot de Arbeidstijdenwet. De inhouding op het loon voor de huisvesting van de werknemers vond de commissie te hoog, maar ze constateerde tegelijkertijd dat de opdrachtgever hiervoor geen contractuele mogelijkheden had. Daarnaast werd benoemd dat de werknemers zelf in het bezit moesten zijn van hun veiligheidspasjes. De expertcommissie adviseerde de problematiek te dejuridiseren en door middel van een minnelijk overleg tot een oplossing te komen waarbij de situatie van de arbeiders en de voortgang van het project voorop stonden. Ze raadde aan om opdrachtnemer Avenue2 aan te spreken op haar maatschappelijke verantwoordelijkheid. Omdat Avenue2 vooraf had aangegeven zich te committeren aan het advies van de commissie, besloot ze de aanbevelingen van de commissie op te volgen en de betrokken werknemers hun huisvestingskosten met terugwerkende kracht te vergoeden.

 

De bevindingen van de expertcommissie werden gedeeld met de bevoegde instanties, zoals inspectie van Sociale Zaken, Team Grote Bouwprojecten Nederland en het Technisch Bureau Bouwnijverheid. 

Maatregelen A2

Avenue2 trof de volgende maatregelen naar aanleiding van het advies:

  • De brutolonen bleven gelijk aan het loon conform de Bouw CAO loon 2013. Ondanks dat er tot maart 2014 geen CAO meer gold.* In de praktijk betekende dit dat de werknemers minimaal ongeveer € 1.600 netto per maand kregen en met overwerkuren € 1.800 tot € 2.000. 
  • Arbeidsuren werden scherper dan voorheen gecontroleerd op de Arbeidstijdenwet (48 werkuren per week over een periode van 16 weken).
  • De inhoudingen werden blijvend met ongeveer de helft verlaagd.
  • Premies voor sociale voorzieningen werden voortaan in Nederland afgedragen en niet meer in Portugal. 
  • De regeling voor de veiligheidspasjes werd aangepast.

* Op 10 maart 2014 werd overeenstemming bereikt over een tussen-cao voor de bouw- en infrasector. Hiermee werd een lang en slepend conflict om meteen te komen tot een nieuwe definitieve cao voorkomen. 

 

De Stuurgroep A2-Maastricht is ervan overtuigd dat zij met de getroffen regeling een maximaal resultaat heeft weten te bereiken zonder in een juridische patstelling terecht te komen. Daarnaast moest zij rekening houden met het feit dat zij als opdrachtgever geen contractueel middel had om zaken af te dwingen. Voor A2 Maastricht werd een projectspecifieke oplossing getroffen. Nieuwe CAO-onderhandelingen en de zorg om oneerlijke concurrentie tussen Nederlandse en buitenlandse werknemers moeten (inter)nationaal worden opgepakt. Waarbij alle sociale partners hun verantwoordelijkheid moeten nemen om in gezamenlijkheid tot een eenduidig beleid te kunnen komen.

Discussies op Europees niveau

Ook constateerde de commissie dat de discussie over de inzet en beloning van arbeidsmigranten niet diende te worden gevoerd op het niveau van een project, maar op nationaal en Europees niveau. Dat is later ook gebeurd, getuige de discussies rond de Wet Aanpak Schijnconstructies (waarin de ketenaansprakelijkheid van de opdrachtgever bij onder andere zeer ernstige onderbetaling is opgenomen) en de herziene Europese Detacheringsrichtlijn voor arbeidsmigranten die tijdelijk werken in een ander EU-land. Was daarmee alles afgerond? Neen. Er spelen in Nederland nog verschillende rechtszaken over de inhuur van buitenlandse werknemers in verschillende branches.

Volledig dossier inzet buitenlandse werknemers

De berichtgeving en bijbehorende documenten rondom het dossier zijn terug te vinden op de archiefpagina's:

Top